فلسفه غرب

تفکر وجودی از منظر ابن‌عربی و هایدگر؛ مطالعه‌ای تطبیقی در ریشه‌ها

حسین اسفندیار؛ علی فلاح رفیع

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 1-18

https://doi.org/10.30479/wp.2025.20754.1106

چکیده

«تفکر وجودی» به‌مثابه کلیدواژه‌ای مهم در مقابل تفکر متافیزیکی، مفهومی است که به اعتقاد برخی فیلسوفان معاصر، عبور از متافیزیک در گرو دست‌یابی به آن است. این تفکر نزد هایدگر تفکری معطوف به حقیقت ... بیشتر «تفکر وجودی» به‌مثابه کلیدواژه‌ای مهم در مقابل تفکر متافیزیکی، مفهومی است که به اعتقاد برخی فیلسوفان معاصر، عبور از متافیزیک در گرو دست‌یابی به آن است. این تفکر نزد هایدگر تفکری معطوف به حقیقت وجود بوده، مبتنی بر گشودگی است و در «رویداد» رخ می‌دهد، خصلت بازنمودی و تمثلی ندارد و با وارستگی و گشایش برای راز، در انتظار رخداد حقیقت است. بر اساس آموزه‌های ابن‌عربی نیز می‌توان تفکری وجودی را مطرح کرد که خصلت تدبری و سیری از باطل به‌سوی حق دارد، از التفات و گشودگی به حقیقت وجود آغاز می‌گردد و در اثر صیقلی شدن وجودی و وارستگی از تعلقات، قوت می‌گیرد و نتیجة آن، کشف حجاب و رؤیت کل در جزو و مطلق در مقید است. در این مقاله، برآنیم تا با روش تحلیلی، مطالعه‌ای تطبیقی در ریشه‌های تفکر وجودی از منظر دو متفکر ارائه دهیم و بنیادهای مشترک غیر متافیزیکی آن‌دو را آشکار نماییم. این ریشه‌های مشترک عبارتند از: دوگانه وجود‌ـ‌حق، تمایز وجود و موجود، گشودگی به وجود، حقیقت به‌مثابه کشف‌المحجوب، نسبت انسان با وجود، و نهایتاً، دوگانة رویداد‌ـ‌تجلی وجود. هرچند نمی‌توان از تمایزها و افتراقات این‌دو متفکر، از جمله تفاوت در عوالم، تفاوت بستر تاریخی و تفاوت روش ایشان، چشم پوشید، اما تقارب رویکرد آنها در عرصة تفکر، نویدبخش آفاقی از امکانات هم‌سخنی و گفتگوی مشترک است.

علوم شناختی، نسبی‌گرایی و مسئله شناخت

جلال پیکانی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 19-32

https://doi.org/10.30479/wp.2025.21074.1120

چکیده

هرچند نسبی‌گرایی به‌خودی خود یک مسئله معرفت‌شناختی و فلسفی است، اما علوم تجربی نیز به‌نحو مستقیم (کمتر) و غیرمستقیم (بیشتر)، با نسبی‌گرایی نسبت دارند؛ و در دوران معاصر این نسبت بسیار بیشتر شده است. ... بیشتر

مارکس: پراکسیس، آگاهی و سوبژکتیویته

نسرین جعفرزاده؛ مسعود امید

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 33-54

https://doi.org/10.30479/wp.2025.21095.1126

چکیده

هم نزد مارکس و هم نزد نظریه‌پردازان مارکسیست، می‌توان به طرح دو پرسش اساسی پرداخت؛ پرسش از آگاهی و پرسش سوبژکتیویته. این مقاله نشان می‌دهد که: 1) متون مربوط به مارکس مشتمل بر طرح دیدگاه‌هایی است که در ... بیشتر

تحلیل و بررسی مفهوم «یقین‌های اخلاقی» از منظر سوفی چَپل

محمد سعید عبداللهی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 55-72

https://doi.org/10.30479/wp.2024.20633.1099

چکیده

مفهوم «یقین‌های اخلاقی» در چند دهه گذشته توجه فیلسوفان بسیاری را به خود معطوف ساخته است. اگرچه این مفهوم تاریخی دور و دراز دارد و در قلمرو‌های مختلف به کار بسته شده، اما می‌توان گفت در سه دهه اخیر، ... بیشتر مفهوم «یقین‌های اخلاقی» در چند دهه گذشته توجه فیلسوفان بسیاری را به خود معطوف ساخته است. اگرچه این مفهوم تاریخی دور و دراز دارد و در قلمرو‌های مختلف به کار بسته شده، اما می‌توان گفت در سه دهه اخیر، رویکرد ویتگنشتاینی به این مفهوم، دست برتر پیدا کرده است. در این میان، سوفی گریس چَپل، فیلسوف امریکایی، طرحی نو در‌انداخته و نگاهی متفاوت، مستقل و دور از ایده‌های ویتگنشتاینی مرسوم، به این مفهوم داشته است. مراد چپل از «یقین‌های اخلاقی» گزاره‌هایی هستند که چنان یقینی به‌ارمغان می‌آورند که هیچ گزارة شک‌بر‌انگیز دیگری یارای مقابله و شک در آن را ندارد. هر دلیلی برای شک در گزاره‌ای مانند «کشتن نادرست است» ارائه شود، درگیر یک مسابقه اعتبار شده و اعتبار خود را از دست خواهد داد. به‌باور چپل، تنها چیزی که می‌تواند یک یقین اخلاقی را از میان بردارد، یک یقین اخلاقی دیگر است و در این شرایط، تنها راه‌حل تعارض، کنار گذاشتن یکی از آنها خواهد بود. در نظر او، این اتفاق همان‌اندازه منطقی و عقلانی است که کسب یک یقین اخلاقی که پیشتر نداشته‌ایم. گزاره‌های «یقین‌ اخلاقی» فطری یا ذاتی نیستند. به‌همین دلیل، برای آغاز آموزش اخلاقی، باید بتوانیم یقین‌های اخلاقی جدید کسب کنیم و حتی برخی از آنهایی را که پیشتر به دست آورده‌ایم، در شرایطی کنار ‌نهیم. در این مقاله بر‌آنیم از رهگذر رویکرد مستقل چپل، مفهوم «یقین‌های اخلاقی» را کاویده و نشان دهیم چه ویژگی‌هایی دارند و چرا دیگر نظریه‌های اخلاقی کارکرد این «یقین‌های اخلاقی» را ندارند.

نگاهی انتقادی به آزمایش لیبت در دفاع از اراده آزاد

سید حسین موسوی نژاد؛ میرسعید موسوی کریمی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 73-94

https://doi.org/10.30479/wp.2025.20850.1110

چکیده

هدف این مقاله، بررسی و نقد رویکردهای جبرگرایانه به برخی از آزمایش‌های عصب‌شناسی، ازجمله آزمایش لیبت است. در این آزمایش‌ها، انتخاب‌های منجر به عمل، بررسی شده و نشان داده می‌شود که انتخاب‌های ما درواقع ... بیشتر

وحدت تفکر و وجود در تعالیم اساطیری هرمس و نسبت آن با ایده گسست از سوبژکتیویسم در افکار هایدگر

فرهاد ناطقی؛ بیژن عبدالکریمی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، صفحه 95-112

https://doi.org/10.30479/wp.2025.21264.1131

چکیده

هایدگر از تاریخ فلسفه به‌عنوان تاریخ بسط سوبژکتیویسم متافیزیکی یاد نموده است، بنابراین، از نظر وی پایان فلسفه، کمال متافیزیک و نهایت ثنویت سوبژه‌ـ‌ابژه است. او خواهان گسست از سوبژکتیویسم و نیل به ... بیشتر هایدگر از تاریخ فلسفه به‌عنوان تاریخ بسط سوبژکتیویسم متافیزیکی یاد نموده است، بنابراین، از نظر وی پایان فلسفه، کمال متافیزیک و نهایت ثنویت سوبژه‌ـ‌ابژه است. او خواهان گسست از سوبژکتیویسم و نیل به نوعی از تفکر غیرمتافیزیکی است. قصد مقاله پیش رو یافتن پاسخی به این پرسش است که آیا رابطه‌ای میان اندیشه‌های هرمسی ـ‌به‌معنای وحدت تفکر و هستی، یا به‌عبارت دیگر، تلقی غیرثنوی (سوبژه‌‌ـ‌ابژه)، متمایز از ثنویت سوبژه‌ـ‌ابژه، میان انسان و جهان‌ـ با اندیشه هایدگر وجود دارد؟ آیا این اندیشه‌ها می‌توانند ما را در گسست از متافیزیک یاری رسانند؟ در تعالیم هرمس، سرنوشت فلسفه، به‌منزله عزیمت به بی‌راهه و تباهی، پیش‌بینی شده است. متون هرمسی در مورد وحدت اندیشه و جهان هستی سخن گفته و برای انسان، به‌عنوان آینه کیهان، مقامی شامخ در حد خدایان قائل شده‌اند که وظیفه‌اش نگاهبانی از جهان و تکمیل آفرینش است. هایدگر نیز با تأثیر از اساطیر و متفکران یونان باستان، تفکر و وجود را در وحدت دانسته و حقیقت انسان را نقشی از هستی می‌داند که باید با اگزیستانس خویش، نگاهبان حقیقت هستی گردد. در این راستا، هرمس و هایدگر از دو نوع آگاهی، «نوس» و «لوگوس»، سخن گفته‌اند و می‌کوشند از نوس در برابر سیطره لوگوس دفاع نمایند.

نگاهی انتقادی به آزمایش لیبت در دفاع از اراده آزاد

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 73-94

https://doi.org/10.30479/wp.2025.20850.1110

چکیده

پارادوکس کانت در مقولات محض فاهمه

دوره 1، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 87-104

https://doi.org/10.30479/wp.2023.18290.1034

چکیده

کانت در انقلاب کپرنیکی خود، محوریت شناخت را از جهان خارج به فاعل شناسا تغییر داد؛ به‌این ترتیب، ساختار ذهنی انسان بستر تجربه را فراهم می‌کند و بر اساس آن، به معرفت حسی و خیالی دست می‌یابد و درنهایت، ... بیشتر

شاکله‌شناسی رهیافت تجربة دینی در رویکردهای کتز و پرادفوت

دوره 1، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 51-68

https://doi.org/10.30479/wp.2023.18157.1029

چکیده

امروزه تجربة دینی با ساختار و دامنه و فراخنای خود، یکی از موضوعات اساسی روان‌شناسی دین و فلسفة دین معاصر است؛ چنانکه شکل‌گیری نگرة تجربة دینی و گسترة مباحث آن در غرب، عمدتاً در پی چالش‌های فیلسوفانی ... بیشتر امروزه تجربة دینی با ساختار و دامنه و فراخنای خود، یکی از موضوعات اساسی روان‌شناسی دین و فلسفة دین معاصر است؛ چنانکه شکل‌گیری نگرة تجربة دینی و گسترة مباحث آن در غرب، عمدتاً در پی چالش‌های فیلسوفانی چون دکارت، هیوم و کانت که براهین کلامی مدرسی را مورد تردید قرار دادند، به‌وجود آمد و با اندیشه‌های شلایرماخر گسترش یافت. شلایرماخر در اثر معروف خود، ایمان مسیحی، مدعی شد تجربة دینی، تجربه‌ای معرفت‌بخش و عقلانی نیست، بلکه «احساس وابستگی مطلق» است. بحث تجربة دینی یکی از مباحث بسیار مهم از قرن هجدهم به بعد بوده و از آن دوره تاکنون، اندیشمندان عرصه‌های مختلف مطالعاتی همچون فلسفة دین، کلام جدید، علم‌الادیان، روان‌شناسی دین و... در باب چیستی و ماهیت آن، گسترة مطالعاتی آن، کارکردش در زندگی انسان و گوهری بودن دین یا صدق و کذب آن، به‌نحو ثبوتی یا سلبی، اظهار نظرهای مختلف کرده‌اند. ازجمله، پدیدارشاسان و فیلسوفان دین، برای دین ابعاد و ویژگی‌هایی ترسیم کرده‌اند که یکی از آنها بُعد تجربی دین است. در اندیشة ساخت‌گراهایی مثل پراودفوت و کتز، که بیشتر در تبیین تجربة دینی بر بعد عرفانی آن تأکید دارند، ماهیت تجربة دینی متأثر از شبکه باورها و مفاهیم ذهنی فاعل شناساست و تجارب خالی از باورها و مفاهیم (برخلاف رویکرد ذات‌گراها)، وجود ندارند. در پژوهش حاضر سعی ما این‌است که دو رویکرد مذکور را با عنایت به سازه‌های آنها تحلیل کنیم و مقایسه‌ای در مورد وجوه متفاوت یا مشترک این‌دو دیدگاه ارائه دهیم.

دین در وضعیت پست‌مدرن؛ از فضای ریزوماتیک تا اسارت در ماتریکس ذهن

دوره 1، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 33-50

https://doi.org/10.30479/wp.2023.18187.1030

چکیده

دین از مهم‌ترین پدیده‌های بشری است که در هر دوره تاریخی، جایگاهی ویژه در دستگاه نظری اندیشمندان و متفکران حوزه علوم انسانی داشته است. بسیاری از اندیشمندان، دوران مدرنیته و ظهور عصر روشنگری را دوران ... بیشتر

بررسی اختلاف میان رئالیسم و ضدرئالیسم در مسئلة استقلال جهان از ذهن

دوره 1، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.30479/wp.2023.18448.1036

چکیده

اختلاف اساسی میان رئالیسم و ضدرئالیسم، دربارة «استقلال» یا «وابستگی» جهان به ذهن انسان است. حالت‌های مختلف وابستگی یک شیء به شیء دیگر، عبارتند از: وابستگی علّی، اگر موجودی علت بوجود آمدن ... بیشتر اختلاف اساسی میان رئالیسم و ضدرئالیسم، دربارة «استقلال» یا «وابستگی» جهان به ذهن انسان است. حالت‌های مختلف وابستگی یک شیء به شیء دیگر، عبارتند از: وابستگی علّی، اگر موجودی علت بوجود آمدن موجودی دیگر باشد، موجود دوم وابستگی علّی به موجود اول دارد. وابستگی وجودشناختی، اگر موجودی هم در وجود و هم در استمرار وجود، وابسته به موجود دیگر باشد، این رابطه وابستگی وجودشناختی است. وابستگی ساختاری، یعنی واقعیت ساختاری معین ندارد، بلکه ساختار دستگاه ادراکی انسان، به جهان ساختاری خاص می‌بخشد. وابستگی در تشخّص و طبقه‌بندی، یعنی طبقه‌بندی و مرزبندی اشیاء وابسته به طرح‌های مفهومی ذهن انسان است. بر اساس رئالیسم متافیزیکی، نه‌تنها وجود اشیاء طبیعی مستقل از انسان است، بلکه مصنوعات بشری نیز گرچه به‌لحاظ علّی وابسته به انسانند، اما به‌لحاظ وجودشناختی مستقل‌اند. نظریه‌های ضدرئالیستی متنوع بوده و هر یک، معنای خاصی از وابستگی جهان به ذهن را ادعا می‌کنند. نظریه‌های ایدئالیستی جهان و همة اشیاء موجود در آن را چیزی جز ایده‌های ذهنی نمی‌دانند. نظریه‌های نسبی‌گرا استقلال علّی و وجودشناختی جهان از ذهن انسان را می‌پذیرند، اما مدعی هستند ساختار جهان وابسته به ذهن انسان است. نظریه‌های موسوم به ساخت‌گرایی، بیشتر بر وابستگی در تشخّص و تمایز اشیاء تکیه می‌کنند، یعنی طبقه‌بندی اشیاء و تمایز اشیاء از یکدیگر را وابسته به ذهن انسان می‌دانند که اگر ذهن انسان نباشد، جهان شامل این طبقه‌بندی و مرزبندی میان اشیاء نخواهد بود؛ نه اینکه اشیاء وجود دارند و ذهن انسان به‌گونه‌ای دیگر آن را بازنمایی می‌کند، بلکه اشیاء مستقل از ذهن انسان وجود ندارند.

تعداد دوره‌ها	3
تعداد شماره‌ها	12
تعداد مقالات	72
تعداد نویسندگان	117
تعداد مشاهده مقاله	45,980
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	19,743
نسبت مشاهده بر مقاله	638.61
نسبت دریافت فایل بر مقاله	274.21
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	157
تعداد مقالات رد شده	32
درصد عدم پذیرش	20
تعداد مقالات پذیرفته شده	72
درصد پذیرش	46
زمان پذیرش (روز)	168
تعداد پایگاه های نمایه شده	3
تعداد داوران	137

فلسفه غرب

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 3 (1403)

دوره 2 (1402)

دوره 1 (1401)

تفکر وجودی از منظر ابن‌عربی و هایدگر؛ مطالعه‌ای تطبیقی در ریشه‌ها

چکیده

علوم شناختی، نسبی‌گرایی و مسئله شناخت

چکیده

مارکس: پراکسیس، آگاهی و سوبژکتیویته

چکیده

تحلیل و بررسی مفهوم «یقین‌های اخلاقی» از منظر سوفی چَپل

چکیده

نگاهی انتقادی به آزمایش لیبت در دفاع از اراده آزاد

چکیده

وحدت تفکر و وجود در تعالیم اساطیری هرمس و نسبت آن با ایده گسست از سوبژکتیویسم در افکار هایدگر

چکیده

نگاهی انتقادی به آزمایش لیبت در دفاع از اراده آزاد

چکیده

پارادوکس کانت در مقولات محض فاهمه

چکیده

شاکله‌شناسی رهیافت تجربة دینی در رویکردهای کتز و پرادفوت

چکیده

دین در وضعیت پست‌مدرن؛ از فضای ریزوماتیک تا اسارت در ماتریکس ذهن

چکیده

بررسی اختلاف میان رئالیسم و ضدرئالیسم در مسئلة استقلال جهان از ذهن

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

دسترسی آزاد به مقالات

پیروی از قانون کپی رایت

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام

سامانه مشابه‌یابی سمیم نور

ابر واژگان