نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• وحید رئــوف مقدم ¹
• سید احمد فاضلی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

² دانشیار گروه فلسفه اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

به‌رغم اینکه صدرالمتألهین نفس باور و دانیل دنت فیزیکالیست است، اما در ایجاد سازگاری بین رفتار اختیاری و ضرورت علمی یا عینی، از جهاتی تحلیل‌هایی با نتایج نزدیک ارائه می‌نمایند. در تاریخ سازگارگرایی میان آزادی اراده و ضرورت عینی، اندیشمندان یا از طریق تحلیل طبیعی محض، یا از طریق ایجاد تفکیک میان دوگانه نفس و بدن، یا نظیر ملاصدرا، با تحلیل وحدت‌گرایانه به اثبات سازگاری پرداخته‌اند. صدرالمتألهین با پذیرش علم به‌عنوان صفت حقیقی نفسانی و نحوه فاعلیت تابشی نفس نسبت به صدور خود اراده، به حل مسئله می‌پردازد. اختیار از منظر وی یک وصف وجودی برآمده از حاقّ خودآگاهی است. دانیل دنت عصب‌شناس و فیزیکالیست تکاملی، آزادی اراده و دیگر موارد مشابه درونی را به‌عنوان یک هویت فیزیکالی محض معرفی می‌نماید. او بر خلاف صدرالمتألهین، در راستای اندیشه تکاملی خود، وصف علم را به‌عنوان صفت ضروری فاعل اخلاقی نفی می‌نماید و سپس با طرح قانون نظریه تکاملی، یعنی قاعده «انتخاب طبیعی»، علم را به‌عنوان یک ارمغان ارزشمند انتخاب طبیعی و وصف عارضی برای انسان تبیین نموده و آن را شرط صدور اراده ـ‌که از نظر او، از دیگر محصولات انتخاب طبیعی است‌ـ معرفی می‌نماید. به نظر می‌رسد اگر رهیافت تلفیقی مادی‌ـ‌فرامادی صدرالمتألهین که ضرورتاً با پیدایش مادی شروع می‌گردد، از تفصیل‌های تحلیل فیزیکالیستی دنت آغاز گردد و با تحلیل نفسانی و فرامادی تکمیل شود، به پاسخ بهتر و همه‌جانبه‌ای برای اثبات سازگاری خواهد انجامید.

کلیدواژه‌ها

• مبدأ اراده
• انتخاب طبیعی
• فاعل بالتجلی
• فیزیکالیسم

موضوعات

• فلسفه غرب

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Relationship between Determinism and Free Will in the Physicalist Evolutionary Thoughts of Daniel Dennett and Mulla Sadra

نویسندگان [English]

• Vahid Raouf Muqaddam ¹
• Seyyed Ahmad Fazeli ²

¹ PhD Student in Ethics, Department of Ethics, University of Qom, Qom, Iran

² Associate Professor, Department of Ethics, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

Even though Mulla Sadra believes in the soul and Daniel Dennett is a physicalist, they have a significant analytical similarity regarding the permissibility of voluntary behavior within the scope of necessity arising from monopoly. By accepting knowledge and necessity as the real attributes of the soul, Mulla Sadra builds the initial foundation of his thought. Among the types of agency, he considers manifestative agency to be appropriate for the issuance of the will itself. Daniel Dennett, a neuroscientist and evolutionary physicist who justifies all human activities based on the information hidden in DNA, the human genome, and the electrochemical processes in the fractal chain of the brain and nerves, introduces freedom of will, awareness, love, and other similar internal matters as part of a purely physical identity. Unlike Mulla Sadra, in line with his evolutionary thought, he negates the description of science as a necessary attribute of a moral agent, and then by proposing the law of the Evolution Theory, that is, the rule of “natural selection”, he explains science as a valuable gift of natural selection and an accidental attribute for man and introduces it as a condition for the issuance of the will – which in his opinion is one of the other products of natural selection – although the steps of its formation cannot be accurately identified. The critical point in Dennett’s idea is his belief in the gradual formation of mental qualities and agency based on natural selection. According to Mulla Sadra’s approach, free will is an existential attribute arising from within self-awareness. Extending the subtleties of the evolutionary process proposed by Dennett to the Sadrian integrated body-soul analysis will add to the richness of Mulla Sadra’s theory.

کلیدواژه‌ها [English]

• agent mediation
• natural selection
• manifestative agency
• physicalism