علوم شناختی، نسبی‌گرایی و مسئله شناخت

پیکانی, جلال

doi:10.30479/wp.2025.21074.1120

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

جلال پیکانی

استاد گروه فلسفه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

https://doi.org/10.30479/wp.2025.21074.1120

چکیده

هرچند نسبی‌گرایی به‌خودی خود یک مسئله معرفت‌شناختی و فلسفی است، اما علوم تجربی نیز به‌نحو مستقیم (کمتر) و غیرمستقیم (بیشتر)، با نسبی‌گرایی نسبت دارند؛ و در دوران معاصر این نسبت بسیار بیشتر شده است. از میان علوم تجربی معاصر، علوم شناختی تجربی به‌طور مستقیم به مسئله شناخت پرداخته‌اند. بر این اساس، در این مقاله کوشیده‌ایم نشان دهیم که جریان اصلی حاکم بر علوم شناختی تجربی آشکارا بر نسبی‌گرایی دلالت دارد و بر آن صحه می‌گذارد؛ هرچند در تفسیر بسیاری از یافته‌های تجربی ناظر بر نسبی‌گرایی، دشواری‌ها و مناقشه‌هایی نیز وجود دارد. درنتیجه، معرفت‌شناسانی که تمایل دارند در نفی نسبی‌گرایی بکوشند، باید این قسم از قرائن قدرت‌مند که به‌سود نسبی‌گرایی ارائه شده را نیز در نظر بگیرند؛ قرائنی که در معرفت‌شناسی ـ‌به‌معنای رایج و فلسفی‌ـ کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه غرب

عنوان مقاله [English]

Cognitive Sciences, Relativism, and the Problem of Knowledge

نویسنده [English]

Jalal Peykani

Professor of the Department of Philosophy, Payame Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Although relativism is inherently a philosophical and epistemological issue, empirical sciences are also directly (less so) and indirectly (more so) related to relativism, a relationship that has significantly increased in contemporary times. Among modern empirical sciences, experimental cognitive sciences have directly addressed the issue of cognition. Accordingly, this article aims to demonstrate that the prevailing trend in experimental cognitive sciences clearly indicates and supports relativism, despite the challenges and controversies surrounding the interpretation of many empirical findings related to relativism. Consequently, epistemologists who seek to refute relativism should also consider the strong evidence presented in favor of relativism, which has received less attention in epistemology—both in its common and philosophical senses.

کلیدواژه‌ها [English]

Relativism
Experimental Cognitive Sciences
Evolutionary Psychology
Neuroscience
Epistemology

مراجع

نیگل، تامس (1396) «آگاهی توهمی فهم‌ناپذیر است»، ترجمه علی کوچکی، فصلنامه ترجمان؛ https://tarjomaan.com##

Baghramian, Maria (2020) “Relativism”, Stanford Encyclopedia of Philosophy; https://plato.stanford.edu/entries/relativism/ ##

Bloom, P. (2004) Descartes' Baby: How the Science of Child Development Explains What Makes Us Human, Basic Books.##

Bloom, P. (2013) Just Babies: the Origins of Good and Evil, Crown.##

Buss, D. M. (1995) “Evolutionary Psychology: a New Paradigm for Psychological Science”, Psychological Inquiry, vol. 6, no. 1, pp. 1-30.##

Buss, D. M. (2000) The Dangerous Passion, Why Jealousy is as necessary as Love and Sex, Free Press.##

Buss, D. M. (2019) Evolutionary Psychology: the New Science of the Mind, Routledge.##

Chalmers, D. J. (1995) “Facing Up to the Problem of Consciousness”, Journal of Consciousness Studies, vol. 2, no. 3, pp. 191-210.##

Chalmers, D. J. (1996) The Conscious Mind: in Search of a Fundamental Theory, Oxford University Press.##

Chomsky, N. (1965) Aspects of the Theory of Syntax, MIT Press.##

Chomsky, N. (1986) Knowledge of Language: Its Nature, Origin, and Use, New York: Praeger.##

Cosmides, L. & Tooby, J. (1992) “Cognitive Adaptations for Social Exchange”, in J. H. Barkow, L. Cosmides & J. Tooby (eds.), The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, Oxford University Press, pp. 163-228.##

Dennett, D. (1991) Consciousness Explained, Boston: Little, Brown and Company##

Dennett, D. (1996) Kinds of Minds: Towards an Understanding of Consciousness, New York: Basic Books.##

Dennett, D. (1998) Brainstorms: Philosophical Essays on Mind and Psychology, Cambridge, MA: MIT Press.##

Fodor, J. A. (1975) The Language of Thought, Harvard University Press.##

Fodor, J. A. (1983) The Modularity of Mind: an Essay on Faculty Psychology, MIT Press.##

Fumerton, Richard (2006) Epistemology, Blackwell.##

Kahneman, D. & Tversky, A. (1972) “Subjective Probability: A Judgment of Representativeness”, Cognitive Psychology, vol. 3, no. 3, pp. 430-454.##

Kahneman, D. & Tversky, A. (1979) “Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk”, Econometrica, vol. 47, no. 2, pp. 263-292.##

Kahneman, D. (2011) Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux.##

Nisbett, R. E. & Masuda, T. (2003) “Culture and point of view”, Proceedings of the National Academy of Sciences, vol. 100, no. 19, pp. 11163-11170.##

Nisbett, R. E.; Peng, K.; Choi, I. & Norenzayan, A. (2001) “Culture and systems of thought: Holistic versus analytic cognition”, Psychological Review, vol. 108, no. 2, pp. 291-310.##

Pinker, S. (1994) The Language Instinct: How the Mind Creates Language, William Morrow and Company.##

Pinker, S. (1997) How the Mind Works, W. W. Norton & Company.##

Pinker, S. (2002) The Blank Slate: the Modern Denial of Human Nature, Viking.##

Tooby, J. & Cosmides, L. (1992) “The Psychological Foundations of Culture”, in J. H. Barkow, L. Cosmides & J. Tooby (eds.), The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, Oxford University Press, pp. 19-136.##

Trivers, R. L. (1971) “The Evolution of Reciprocal Altruism”, The Quarterly Review of Biology, vol. 46, no. 1, pp. 35-57.##

Trivers, R. L. (2011) The Folly of Fools: the Logic of Deceit and Self-deception in Human Life, Basic Books.##

Tversky, A. & Kahneman, D. (1973) “Availability: A Heuristic for Judging Frequency and Probability”, Cognitive Psychology, vol. 5, no. 2, pp. 207-232.##

Tversky, A. & Kahneman, D. (1974) “Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases”, Science, vol. 185, Issue 4157, pp. 1124-1131.##

Tversky, A. & Kahneman, D. (1981) “The Framing of Decisions and the Psychology of Choice”, Science, vol. 211, Issue 4481, pp. 453-458.##

علوم شناختی، نسبی‌گرایی و مسئله شناخت

مراجع

مراجع

دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 12اسفند 1403صفحه 19-32

دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 12
اسفند 1403
صفحه 19-32