نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد کاظمی زاده ¹
• حسین کلباسی اشتری ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² استاد گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

چگونگی استنتاج قانون اخلاقی در فلسفة اخلاق کانت، موضوعی مناقشه‌برانگیز میان کانت‌پژوهان معاصر است. مسئلة محوری این‌است که چگونه می‌توان قانون اخلاق (امر مطلق) را در دیدگاه کانت، توجیه، یا به‌اصطلاح کانت متأثر از حقوقدان‌های عصر او، استنتاج کرد؟ به‌عبارتی‌دیگر، چگونه می‌توان اثبات کرد که قانون اخلاقی و اخلاقی زیستن در جهان تابع ضرورت مکانیکی، موهوم نیست؟ آیا ایدة آزادی می‌تواند مبنایی معتبر و بنیادی استوار برای استنتاج قانون اخلاقی به‌شمار رود؟ اگر آزادی متعلق هیچ‌گونه شهود و شناختی نباشد، آیا همچنان می‌توان از آن در راستای استنتاج یا توجیه مفهومی دیگر استفاده کرد؟ مبنای قانون اخلاقی در دو کتاب بنیانگذاری و نقد عقل عملی، ایدة آزادی است؛ ولی اینکه آیا می‌توان نسبت به آزادی، مستقل از قانون اخلاقی، معرفتی داشته باشیم یا خیر، پرسش اساسی دیگری است. در نوشتار حاضر، تلاش شده است پس از تثبیت اصول عملی عقل محض و قانون اخلاقی، به‌شیوه‌ای روشن به توجیه آزادی با استناد به تفاسیر مختلف در هر دو کتاب بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق و نقد عقل عملی بپردازیم. ایدة بنیادین بنیانگذاری برای استنتاج قانون اخلاقی در بخش سوم، آزادی و انتقال به جهان معقول است، درحالی‌که کانت در نقد عقل عملی، ایدة واقعیت عقل یا آگاهی بی‌واسطه از قانون اخلاقی را مطرح می‌کند تا بتواند از طریق آن، ایدة آزادی را توضیح دهد و بدین‌ترتیب، امکان عمل به قانون اخلاقی و اخلاقی زیستن را توجیه کند. پس از تحلیل این‌دو ایدة بنیادین (ایدة آزادی و ایدة واقعیت عقل) بر پایة خوانش‌های کسانی همچون تیمرمن، گایر، لویس‌بک و دیتر هنریش، پی می‌بریم که آزادی نمی‌تواند مبنا و دلیل معرفتی ما به قانون اخلاقی باشد، زیرا از ایدة آزادی هیچ شهودی نمی‌توان داشت و درنتیجه نمی‌توان از طریق آزادی، قانون اخلاقی را استنتاج کرد. بنابراین، اثبات ایدة آزادی، موقتاً کنار گذاشته می‌شود و در اینجا خبری از «استنتاج» نیست؛ پس تنها ایضاح باقی خواهد ماند و کانت از طریق ایدة واقعیت عقل یا آگاهی بی‌واسطه از قانون اخلاقی و پذیرفتن این امر که «قانون اخلاقی به‌عنوان امری داده شده به عقل عملی، دلیل آگاهی و معرفتی ما به ایدة آزادی است»، به ایضاح آزادی دست می‌زند. بدین‌سان، به‌جای استنتاج قانون اخلاقی بر مبنای ایدة آزادی، درواقع، ایدة آزادی را بر مبنای قانون اخلاقی به‌مثابه واقعیت عقل تحلیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• قانون اخلاقی
• اراده
• آزادی
• عقل عملی
• واقعیت عقل
• استنتاج متافیزیکی
• استنتاج استعلایی

موضوعات

• فلسفه غرب

عنوان مقاله [English]

Kant's Deduction of Moral Law: An Analysis

نویسندگان [English]

• Mohammad Kazemizadeh ¹
• Hossein Kalbasi Ashtari ²

¹ M.A. Student, Allamah Tabatabai University, Tehran, Iran

² Professor, Department of Philosophy, Allamah Tabatabai University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The process of inferring the ethical law in Kantian ethics has been a contentious topic among contemporary Kantian scholars. The central issue revolves around how one can justify the ethical law - the categorical imperative - from the Kantian perspective or, in Kant's terms, influenced by the jurists of his time. In other words, how can we establish the ethical law and the ethical way of living in a world governed by mechanical necessity, which is not illusory? Can the idea of freedom serve as a valid and foundational basis for inferring the ethical law? If freedom lacks any sensory or cognitive basis, can it still be used to infer or justify another concept?  The foundation of the ethical law in Kant's two works, Groundwork of the Metaphysics of Morals and Critique of Practical Reason, is the idea of freedom. However, whether we can have cognitive knowledge about freedom independent of the ethical law is another fundamental question. In this essay, In the current essay, an attempt has been made to, after establishing the principles of pure practical reason and the ethical law, provide a clear justification of the idea of freedom by referring to various interpretations in both books, Groundwork for the Metaphysics of Morals and Critique of Practical Reason. The fundamental idea of Groundwork for inferring the ethical law in the third section of the book is freedom and the transition to the rational world. Kant, in the Critique of Practical Reason, presents the idea of the fact of reason or the immediate awareness of the ethical law to explain freedom, thus justifying the possibility of acting by the ethical law and ethical living. After analyzing these two fundamental ideas - the idea of freedom and the idea of fact of reason - based on readings by scholars such as Timmermann, Guyer, Lewis White Beck, and Dieter Henrich, it is concluded that freedom cannot be the basis and cognitive reason for our adherence to the ethical law because freedom cannot be apprehended through any sensory experience, and consequently, one cannot infer the ethical law through freedom. Therefore, the proof of the idea of freedom is temporarily set aside and there will be no "Deduction" here; only explanation remains, and Kant, through the idea of the fact of reason or immediate awareness of the ethical law and accepting that "the ethical law as something given to practical reason is the reason and cognitive basis for our idea of freedom," explains the concept of freedom. Thus, instead of deducting the ethical law based on the idea of freedom the idea of freedom is analyzed based on the ethical law as the fact of reason.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ethical law
• will
• freedom
• practical reason
• fact of reason
• metaphysical deduction
• transcendental deduction